|
XV SESJA STAŁEJ KONFERENCJI
ARCHIWÓW - BIBLIOTEK I MUZEÓW POLSKICH
WSTĘP
Piętnaście lat pontyfikatu Jana Pawła II to okres szczególny w
dziejach naszego narodu. Zbyt mały dystans czasowy nie pozwala w
pełni ocenić ani znaczenia tego okresu, ani rozległości papieskich
inicjatyw, ani ich zasięgu i skutków. Dziś już wszakże można
dostrzec ich owoce w wielu dziedzinach. Jedną z tych dziedzin jest
dziedzina kultury, uznawana przez Ojca Świętego za czynnik
gwarantujący utrzymanie tożsamości narodowej. Ludzie kultury i nauki
w kraju i za granicą w pełni rozumieją i podzielają troskę Jana
Pawła II o ten wymiar życia, zdając sobie sprawę z tego, że w dużej
mierze do nich właśnie kierowana jest ewangelizacja i papieskie
nauczanie w tej kwestii. Podejmują więc działania i akcje, które
mają być odpowiedzią na adresowane do nich wezwania. Przejawem tego
rodzaju działalności jest m.in. Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i
Bibliotek Polskich na Zachodzie, od lat piętnastu organizowana
corocznie i gromadząca przedstawicieli nauki i kultury z Polski i
różnych krajów europejskich Ostatnia, XV Konferencja, z okazji
piętnastolecia pontyfikatu Ojca Świętego odbyła się w Rzymie, w
Ośrodku Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła U, w dniach od 23-26
września 1994 r.
Uczestniczyli w niej Polacy z zagranicy i z Kraju i - po raz
pierwszy członkowie Rady Fundacji Jana Pawła II. W ciągu czterech
dni wygłoszono kilkanaście referatów i komunikatów. Ich tematyka
była zróżnicowana, niemniej można ją ująć w czterech zasadniczych
działach: Pierwszy to referaty dotyczące osoby Ojca Świętego i jego
nauczania a także jego wizerunku utrwalonego w literaturze i sztuce.
W tym dziale na szczególną uwagę zasługuje referat Dominika
Morawskiego pt. Lwc ex Oriente ? Jan Paweł II i Europa. Autor
wyeksponował w nim przede wszystkim papieskie „otwarcie na Wschód",
zwrócił uwagę na drugie, zaniedbane dotychczas „płuco
chrześcijańskiej Europy", na formę i treść ewangelicznego przekazu
na terenach przez dziesięciolecia uciskanych i zniewolonych.
Omawiając papieską wizję „zjednoczonej Europy 2000 roku" uwzględnił
w niej wątek duszpasterski, kulturowy, społeczno-gospodarczy i
dyplomatyczny. Szerokość spojrzenia na problem Europy widzianej
oczyma Jana Pawła II i piękna forma wypowiedzi - to główne zalety
tego wystąpienia.
Katarzyna i Krzysztof Dybciakowie, stypendyści Fundacji,
przedstawili referat pt. Jan Paweł II w literaturze. Omówili po
krotce twórczość Karola Wojtyły, rozmaitość uprawianych przez niego
gatunków literackich, recepcję jego utworów, przypomnieli utwory,
których bohaterem jest Karol Wojtyła, nie pominęli także
obcojęzycznych utworów poświeconych Ojcu Świętemu. Wszystkie te
problemy potraktowane zostały skrótowo, gdyż szczegółowe ich
omówienie znacznie przekroczyłoby ramy referatu.
Jako trzecią pozycje, w dziale papieskim należy wymienić prace,
Janiny Jaworskiej, pt. Jan Paweł II sztuce polskiej. Jest to bardzo
starannie i z wielkim pietyzmem zebrany przegląd dzieł różnej rangi
artystycznej, z rozmaitych dziedzin sztuk plastycznych, a wiec:
malarstwa, rzeźby, grafiki, tkaniny, witrażu, polichromii,
medalierstwa. (Tej ostatniej dziedzinie osobną prace, poświęcił Jan
Krasnodąbski.)
Czwartą pozycję w tym dziale zajmuje komunikat organizatora Sesji o
Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła II.
Do drugiego działu tematycznego Konferencji, a także niniejszej
publikacji, zaliczyć wypada referaty i komunikaty dotyczące Europy
Wschodniej. Problemy duszpasterskie w Kościele na terenie byłego
ZSRR przedstawił wnikliwie ks. Edward Walewander. Mówił o
spustoszeniach moralnych, jakich w społeczeństwie dokonały sowieckie
rządy, o powszechnej nieufności i lęku, o młodych przychodzących do
Kościoła, o trudnościach w pracy duszpasterskiej, o szacunku jakim
na ogół na Wschodzie cieszy się kapłan, o świadectwie wiary, jakie
na tamtych terenach w czasach zniewolenia dawało wielu chrześcijan.
(Obserwacje i spostrzeżenia ks. Walewandera uzupełnił swą
wypowiedzią ks. Marian Radwan, Dyrektor Polskiego Instytutu Kultury
Chrześcijańskiej).
Z problemami Europy wschodniej, choć w węższym zakresie, zapoznają
opracowania Jana Skarbka informujące o prowadzonych na Katolickim
Uniwersytecie Lubelskim pracach związanych z przygotowaniem Atlasu
Historii Społeczno-Religijnej Europy środkowo-wschodniej, oraz
referat Piotra Mojskiego pt. Działalność Tomasza Makowskiego i
Wilhelma le Yasseur de Beauplana, dotyczący radziwiłłowskiej mapy
Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz map Polski i Ukrainy.
Czesława Paczkowska, której udało się dotrzeć do archiwów litewskich
przedstawiła komunikat pt. Powstanie Styczniowe i udział w nim
ministra Józefa Kalinowskiego (św. o. Rafała).
Trzeci dział tematyczny obejmuje referaty i komunikaty dotyczące
archiwów, bibliotek i kolekcji, zarówno polskich, jak i
zagranicznych gromadzących polonica. Kościelne biblioteki w Polsce
omawia, ks. Jan
Bednarczyk, (polskie biblioteki uniwersyteckie scharakteryzował
Andrzej Paluchowski). O polonikach w bibliotekach litewskich mówi
Maria Kocójowa, zaś Halina Szymanel omawia zbiory Państwowego
Archiwum Historycznego Litwy oraz polonica w niektórych archiwach na
terenie byłego ZSRR. O polonikach w blibliotekach kijowskich
informuje Anatolij Tarnawski, natomiast ks. Roman Nir prezentuje
włączone ostatnio do Stałej Konferencji, bardzo dokładnie opisane
Archiwa, Biblioteki i Muzea Polonii w Orchard Lakę (USA).
Do tradycyjnych już relacji - „perełek" zaliczyć wypada
zaprezentowanie przez Magdaleną Szkutę interesującej sylwetki Almy
Tademy, wielkiej przyjaciółki Polski, i dziejów jej kolekcji w
zbiorach bibliotecznych Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen.
Sikorskiego w Londynie.
Równie cenną „perełką" jest referat Wandy Kaczanowskiej,
prezentującej mało znaną a niezwykle cenną ze względu na zbiory i
dzieje zabytkową Bibliotekę im. Zielińskich w Płocku, która swoje
istnienie i rozwój w ogromnej mierze zawdzięcza bezinteresownej i
ofiarnej pracy wielu ludzi.
Ostatni dział Księgi można potraktować jako Varia ze względu na
charakter zamieszczonych w nim prac. Jest tu więc obszerna biografia
Tomasza Oskara Sosnowskiego, którego kilka cennych rzeźb znajduje
się od roku 1992 w Domu Polskim na Via Cassia. Autorem tej biografii
jest Lechosław Lameński, stypendysta Fundacji Jana Pawła II. Anna
Łucka z Paryża przedstawiła krótką historię cmentarza polskiego na
Montmorency i dzieje polskich pielgrzymek na znajdujące się tam
groby Polaków. - Jakub Chojnacki natomiast omówił dzieje zabytkowych
romańskich Drzwi Płockich z pół. XII w., a także wiele uwagi
poświęcił niezwykle prężnemu w swej działalności Towarzystwu
Naukowemu Płockiemu.
Tematyka prac i referatów przedstawionych na ostatniej XV Sesji
Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na
Zachodzie jest - jak widać - dość rozległa i interesująca dla
przedstawicieli wielu dyscyplin. Z tego też względu Ośrodek
Dokumentacji Pontyfikatu Jana Pawła n oddaje, w formie książki, do
rąk osób zainteresowanych prace Rodaków z kraju i zagranicy w
głębokim przeświadczeniu, że stanowią one nie tylko dokument
działalności Stałej Konferencji, ale i cenny materiał wzbogacający
kulturowy dorobek naszej Ojczyzny.
Ks. Michał Jagosz |
